A ludzie wstają i tańczą – relacja z koncertu Hizbut Jámm w warszawskim SPATiF-ie

Autor: 
Anka Początek

Nieczęsto zdarza się pisać o nowym zespole po zaledwie dwóch koncertach, ale ten zdaje się już gotowy i z konkretną propozycją dla słuchaczy. Złożony z muzyków doświadczonych w swoich dziedzinach. I jak to w przypadku projektów autorstwa Raphaela Rogińskiego jest to band przemyślany i z nakreślonym kierunkiem rozwoju. 

Hizbut Jámm, jak czytamy w opisie koncertu, powstał z fascynacji kultura transową i rockową psychodelią lat siedemdziesiątych Afryki Zachodniej, a dobór instrumentów ma łączyć tradycję i nowoczesność. I udało się temu zespołowi coś rzadkiego: żeby to, co tradycyjne, brzmiało nowocześnie. Jest co prawda już pewną specjalnością zespołów Raphaela, żeby tradycją przenikać stan zastany, ale ten band jak jest ponad miarę rockowy, nici przeszłości są podskórne, organicznie przynależne do tu, do teraz, do strun, talerzy, do drewna, podłogi, do mięsa. 

Grupę tworzą Raphael na gitarze, Mamadou Ba: gitara i wokal, Noums Balani Dembele: kora, Paweł Szpura: perkusja i bębny. Zespół rozpoczynał granie jako trio, utwory napisał Raphael, teksty, w swoim rodzimym języku wolof, stworzył Mamadou, i to wolof obecny zespół zawdzięcza nazwę: Bractwo Pokoju. Na ubiegłoroczne Skrzyżowanie Kultur do składu dołączył Noums. I na tym koncercie publiczność w oklaskach wstała z krzeseł. W tę sobotę słuchacze najpierw wygodnie usiedli po turecku na pół spatifowej sali, tyle że długo nie wytrzymali i jakoś po drugim kawałku musieli tańczyć. Bo i ma ta muzyka tak mocny ładunek energii, że trudno się przy niej nie ruszać.

Słyszymy piosenki, griockie songi, melodie rozwijające się na transowych wzorach, rozsnutych na rockowych ramach gitar i perkusji, zdobne w charakterystyczne ornamenty, inspirowane właśnie „roots”. Rogiński ze Szpurą osadzają tę muzykę w znajomym słuchaczom idiomie, chociaż ich gry rozwijają się indywidualnie na przestrzeni lat, we dwóch działają po prostu jak dobry silnik.

Trans jest tu specyficzny, bo nieodłączający od świata zewnętrznego, nie jest ksobny. Jest to raczej muzyka nie miejsca, ale kolejnych miejsc, muzyka drogi, tylko takiej drogi raz na harleyu, raz na oklep. Jest pęd. Ale jest też przestrzeń i powodowana nią uważność otoczenia. Możliwe, że w tym skupieniu, w obserwacji przytrzymuje nas delikatna kora Noumsa, która rockowy podmuch równoważy i owija miękkością, pewnie dlatego tego wieczoru szacowna sala SPATiF-u wytrzymała w szwach.

Kora wchodzi też w osobną relację z wokalem. Niebagatelną rolę w tym bandzie ma narracja-gra Mamadou. Jego głos jest głównym łącznikiem tego, co jest, z tym, co było –  w zaszyfrowanym w języku przekazem. Jest też, ten głos, instrumentem. I nie dlatego żeby instrument naśladował, tylko w sposobie, w jaki Mamadou traktuje język, poszczególne słowa. Ma rzeczywiste własne podejście do języka, zbija głoski, wyrazy, zdania w oddzielne tworzywo. Dźwięki, których znaczenia znamy z języka, docierają do nas w formie ulepionych potężnym głosem figur. Czy rozumiemy słowa, czy nie, one zostają, ale nie ulotnie jak zaklęcie, lecz namacalnie. Komunikacja doraźna jest mniej istotna, to brzmienie ma zostać, utkwić w pamięci fizycznie, jakby tylko wtedy ten ustny przekaz mógł w nas trwać.

Co też ciekawe, mimo wyrazistości i oddzielności każdego z muzyków, formuła tego zespołu jest tyle prosta, co otwarta. Każdy ma tu swoją funkcję, rolę, przestrzeń. Trudno powiedzieć, który ze składników w muzyce Hizbut Jámm przeważa – mam wrażenie, że żaden, i że to może być grupa zupełnie egalitarna, takie bractwo. Zobaczymy.

Tymczasem fragmentów koncertu można posłuchać w sieci, płyta jest nagrana i ma się ukazać w tym roku, a trasa jest pomału planowana.